[1]Jonscy filozofowie przyrody, Socjologia, I rok, I rok filo
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
1.
Poglądynanaturęświataibytu–jońscyfilozofowieprzyrody.
a)
Tales.Wodajakozasadaświata.Przedmiotemjegodociekańbyłaprzyrodaipytaniaz
jakiegorodzajuciałpowstała.Szukałmaterii,któraistniała,aleuległaprzetworzeniu
winnerodzajematerii.Obserwując,Ŝewszystko,coŜyjejestwilgotne,awszystko,co
wysycha–umiera,sformułowałpogląd,Ŝewszystkojestzwody.Pierwsifilozofowie
przyrody nie znali abstrakcyjnego pojęcia materii, która miałaby być jednym ze
składnikówciała.UwaŜali,ŜeoŜywienie–zdolnośćporuszaniasięjestpodstawową
właściwością materii. Nieoddzielanie materii od siły, Ŝycia, duszy było tak
charakterystyczne,Ŝenazywanoichhilozoistami.
b)
Anaksymenes. Powietrze jako zasada świata. Zachowywał poglądy Anaksymandra o
bezkresieiwiecznymruchu.WprzeciwieństwiejednakdoniegoutoŜsamiłbezkresną
materię z powietrzem, analogicznie jak Tales z wodą. Wydawało się ono
Anaksymenesowi ilościowo nieskończone. Rozumiał, Ŝe moŜe mieć ono róŜną
gęstość i zaleŜnie od tego przechodzić w róŜne stany skupienia, a te powiązał w
końcuzciepłem.
c)
Anaksymander.Bezkresjakozasadaświata.ZacząłuŜywaćterminu„początek”–arche.
StalsięondlafilozofaczymświęcejniŜpierwszymmomentemrozwojurzeczy.W
przeciwieństwiedoTalesauwaŜał,Ŝeto,coistniałonapoczątkunieprzestajeistnieć,
lecz przybierainne kształty. Arche stała sięwięc juŜ nie potocznym początkiem ale
zasada rzeczy, jej pierwotną i właściwa naturą. Owej zasady nie poszukiwał w
rzeczach obserwowanych czy Ŝywiołach. Znalazł ją w „bezkresie” – aperion. Z
bezkresu, jakby z rezerwuaru materii stale powstaje przyroda. Bezkres istniał na
początku i nadal istnieje, ale traci swa nieokreśloność w miarę jak kształtuje się z
niegoprzyroda.Przyczynątegokształtowaniasięjestruch.Anaksymanderstworzył
pierwsząniemitologicznąkosmogonię.Bezkresmusibyćniewyczerpalnywzwiązkuz
nieograniczonymrozrostemprzyrody;niepoddajesięobserwacji,aledochodzisiędo
niegonadrodzededukcji.
d)
Heraklit. Ogień jako faza wiecznej przemiany świata – zasadą. Obok rozwaŜań nad
początkiem przyrody szukał jej własności. Podstawową własnością okazała się
zmienność. Wszystko jest jak rzeka – wszystko płynie (panta rhei). Nie moŜemy
powiedzieć,Ŝejesteśmy,takjakniedasięwejśćdotejsamejrzeki.Pewnejesttylko,
Ŝe wszystko się zmienia. W stałym upływaniu rzeczy zacierają się granice między
przeciwnościami. Dzień i nos, młodość i starość, Ŝycie i śmierć są tym samym.
Dociekanianadzasadąświatatracąnaznaczeniu.Niemamowyopoczątkuświata–
wszystko odwiecznie się przekształca. Wszechświatem musi rządzić zatem jakiś
kosmicznyrozum.
e)
Parmenides.Teoriabytu.PodzielałpoglądyHeraklitaoprzeciwieństwach,aleuwaŜał,
Ŝe skoro zjawiska są tak pełne sprzeczności, to znaczy, Ŝe nie są prawdziwym
obrazembytu.OniczymwprzyrodzieniemoŜnarzec,Ŝejest,tylko,Ŝestajesię.Z
koniecznościtrzebapowiedzieć,Ŝetylkoto,cojestistnieje.Bytjestaniebytuniema
(ontologicznazasadatoŜsamości).Bytniemapoczątku,bozczegomiałbypowstać?
f)
Demokryt. Atomizm. Materia składa się z atomów, które są niepodzielnymi
cząstkami,niezmiennymi,aledziękiruchowiwprzestrzenistwarzająstalenowyukład
świata. Atomy poruszają się w próŜni, która jest konieczna by umoŜliwić im
przemieszczaniesię.AtomySąbytem,apróŜnianiebytem.Bytniebardziejistniejeod
niebytu. Uznając próŜnię atomiści pojmowali materie jako nieciągłą. Naprawdę
istniejątylkoatomyipróŜnia,awłasnościzmysłowesąumowne(subiektywne).
W. Tatarkiewicz, Historia filozofii
[ Pobierz całość w formacie PDF ]