Łączą nas góry (Tatry- Tienszan), z chomika kondratowa
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Łšczš nas góry (Tatry-Tienszan)Tatry sš największš grupš górskš w Karpatach. Znajdujš się na granicy Polski i Słowacji. Doterenów Polski przynależy 180 km kwadratowych gór. Najwyższy szczyt w polskiej częci Tatr toRysy (2499 m.). Zbudowane ze skał granitowych urwiste ciany skalne sš poprzecinane ostrymibruzdami wyżłobionymi przez górskie potoki i strumyki, tworzšce gdzieniegdzie wodospady.Największe z nich i najbardziej znane to: Wodogrzmoty Mickiewicza oraz Siklawa w DolinieRoztoki. Ozdobš tatrzańskiego krajobrazu sš jeziora, przez górali nazywane stawami, głębokie, zczystš i chłodnš wodš, o ubogiej faunie. W Tatrach często pojawia się suchy i ciepły, ale silny ibardzo gwałtowny wiatr (halny), spadajšcy z ogromnš siłš ku kotlinie Podhala, otaczajšcej pasmogórskie. Do wysokoci 900- 1000 m sięgajš pola uprawne, powyżej znajduje się strefa lasówzwanych reglami, niżej jest to las mieszany, a wyżej lasy przeważnie wierkowe, przeplecionerzadkimi już dzisiaj limbami. Od granicy lasu zaczyna się strefa kosodrzewiny i łški górskie (hale).Na halach górale wypa-sajš owce. Północno- zachodnie Tatry sš zbudowane z wapieni, którewymywane przez wodę stworzyły sieć szczelin i atrak-cyjnych turystycznie jaskiń.W wapiennym krajobrazieTatr wyróżnia się Giewont,górujšcy nad poło-żonym upodnóża gór Zakopanem,orod-kiem turystycznym,zwanym zimowš stolicšPolski. Giewont ma kształt.pišcego Rycerza ., októrym legenda mówi, żegdy zajdzie potrzeba zbudzisię do czynu.W Tatrach rozwinięta jestturystyka, piesze wycieczkiwysokogórskie służšce rozrywce i wypoczynkowi, wspinaczka wysokogórska, a zimš turystykanarciarska. Tatry to również .teren działania.klubów speleologicznych zajmujšcych sięturystykš jaskiniowš. Poczštki turystyki na Podhalu sięgajš 1520 roku, kiedy to wozy pocztoweprzywoziły pierwszych letników. Pierwsze zachowane notatki dotyczšce zdobywania tatrzańskichszczytów sš z XVII wieku. Pierwsze schronisko wysokogórskie obsługujšce turystów powstało w1827 roku nad Morskim Okiem. Pierwsza organizacja, dbajšca o interesy turystów, stworzenieszlaków wędrówek, ulepszenie komunikacji z Zakopanem, wydawanie map i ksišżek o tematycetatrzańskiej, oraz organizujšca przewodników, powstała w 1873 roku pod nazwš TowarzystwoTatrzańskie. Ruch turystyczny w Tatrach, oprócz swojej atrakcyjnoci, jest przyczynš dewastacjiprzyrody, dlatego też powstał Tatrzański Park Narodowy, majšcy na celu ochronę ginšcychgatunków rolin (między innymi limby, krokusa, szarotki alpejskiej- będšcej symbolem Tatr) izwierzšt (kozicy, wistaka, niedwiedzia brunatnego, rysia, wilka i orła przedniego). MiastoZakopane- centrum turystyczne Tatr- jest rozbudowywane i modernizowane z mylš o turystyce. Wsieci hoteli, domów wypoczynkowych i pensjonatów sš miejsca dla ponad 50 000 wczasowiczów.Tatry były i sš opiewane w literaturze. Szczególnie tej z okresu Młodej Polski. Kazimierz Przerwa-Tetmajer wydał zbiór opowiadań .Na skalnym Podhalu ., w którym opisał historie z życia górali,zachowujšc ich naturalny język- gwarę. Ponadto piękno Tatr opisywał w wierszach, z którychnajbardziej znanym jest .Melodia mgieł nocnych .. Poeci młodopolscy, epoki przesiškniętejdekadentyzmem, w pięknie Tatr szukali wyciszenia i ukojenia .bólu istnienia .. Wiersze tegookresu literackiego były tworzone technikš impresjonistycznš, podkrelajšcš ulotnoć chwili.Artystami żyjšcymi i tworzšcymi u podnóża Tatr byli Stanisław Witkiewicz, pisarz i malarz, twórcatak zwanego .stylu zakopiańskiego.w architekturze, oraz jego syn Stanisław IgnacyWitkiewicz-Witkacy, wszechstronny artysta: malarz, pisarz,fotograf, dramaturg, filozof. JanKasprowicz, kolejny poeta młodopolski zwišzany z Podhalem, poczštkowo opisujšcy tatrzańskiekrajobrazy w sposób konwencjonalny, z czasem, na skutek licznych wędrówek górskich, znalazłswój indywidualny sposób patrzenia na Tatry i styl te dowiadczenia przekazujšcy.W tej chwili planowane sš działania służšce rozbudowie peryferyjnych częci Zakopanego, wokółgłównej ulicy- Krupówki, w celu nadania im charakteru rekreacyjnego. Prowadzona jest budowadrugiego pasa drogi szybkiego ruchu łšczšcej Kraków z Zakopanem, oraz planowana jestmodernizacja linii kolejowej Kraków- Zakopane w celu uruchomienia szybkiej kolejki.Zakopane i Tatry, odwiedzane przez turystów z całego wiata, stajš się coraz janiejszš wizytówkšPolski.Góry Tienszan sš położone w południowo- wschodniej częci Kazachstanu. W obszar republikiwchodzš zachodnia i centralna częć Tienszan i prawie cały północny Tien- szan. Centralny Tienszan zaczyna się na styku granic trzech państw- Kazachstanu, Kirgistanu oraz Chin. W tym miejscuznajduje się najwyższy szczyt w Kazachstanie- Han- Tiengri -6995 m (w innych ródłach wysokoć7010 m). Na zachód od Han- Tiengri rozcišgajš się pasma grzbietów, z których największe jestpasmo Tierskiej Alatau. Zbocza gór sš rozczłonkowane licznymi wšwozami, szczyty sš pokrytewiecznym niegiem. Północne stoki sš bardziej pochyłe i pocięte licznie występujšcymi rzekami.Malownicze jeziora górskie,grzmišce potoki wzburzonychrzek, górskie szczyty zurwistymi zboczami, głębokimiwšwozami i wodospadamiprzycišgajš tysišce turystów. Upodnóża gór znajduje się byłastolica kraju Ałmaty i innemiasta z rozbudowanš bazšturystycznš, które sš idealnymmiejscem do wypoczynku.Miejscem najczęciejuczęszczanym jest Medeogdzie, oprócz pięknego punktuwidokowego, dla zwolenników aktywnego wypoczynku wybudowano lodowisko- znane na całymwiecie, z .najszybszym.lodem w kraju, gdzie ustanowiono wiele rekordów euro-pejskich iwiatowych-, można także spróbować swoich sił w jedzie konnej.W górach Tienszan znajdujš się różne, wyko-rzystywane w przemyle i gospodarce surowcekopalne: rtęć, antymon, ołów, cynk, srebro, cyna, wolfram, fosforyty oraz wody mineralne. Wkotlinach znajdujš się złoża ropy, węgla bru-natnego i kamiennego. Klimat w całym pamie ostry,kontynentalny. Na równinach podgórza występujš półpustynie i pustynne stepy, oraz sawanny zniskš trawš. Powyżej 1200- 2000 m znajdujš się łški, krzewiaste zarola i lasy liciaste. W lasachgór redniej wysokoci zamieszkujš dziki, sarny, rzadziej niedwiedzie. W latach 50- tych, naskutek wyrębu, lasy były na granicy pełnego wyniszczenia, dlatego przywrócenie naruszonejrównowagi krajobrazów lenych stało się jednym z głównych zadań wspieranych przez państwodziałań na rzecz ochrony przyrody.W najwyżej położonych pasmach gór, na wysokoci 2600- 2800 m i wyżej, występujš subalpejskiei alpejskie łški. To pasmo zamieszkujš kozły górskie, barsy i górskie orły. Łški sš wykorzystywanedo wypasu bydła. W zachodnim Tienszanie ronie grecki orzech, a tam gdzie położona jestpodgórska strefa stepów rosnš drzewa owocowe. Tienszan zalicza się do jednego z najbardziejzamieszkałych regionów i od dawna wykorzystuje się jego bogactwa przyrodnicze. Na wysokimpoziomie rozwoju jest hodowla warzyw i owoców. Ałmatyńskie sady jabłkowe sš znane na całymwiecie.W celu ochrony przyrody i jej badania, w górach Tienszan powstał w 1926 roku, jako pierwszy wKazachstanie, Aksu- Żabaglińskij Państwowy Park Narodowy.Terenem atrakcyjnym dla wspinaczki górskiej jest najbardziej wysunięty na północ pas górTienszan- Zailijskij Alatau, gdzie znajdujš się malownicze doliny porosłe tienszańskimi wierkami,a latem alpejskie łški zachwycajš różnorodnociš kolorów. Od strony Ałmaty sš wygodne i krótkiepodejcia do szczytów. Co prawda wysokoci tych gór, w porównaniu z wysokociami szczytówtatrzańskich, wyglšdajš imponujšco (Ałmaata- Alagir 4223, Iskra 4219, Lokomotiw 4182 czyTujuksu 4218), a ponadto istniejš takie miejsca, na których ludzka stopa jeszcze nie stanęła.Najwyższe partie gór sš dostępne już tylko dla wyspecjalizowanych i profesjonalnieprzygotowanych alpinistów.Klimat Zalijskogo Alatau jest bardzo zdrowy i odróżnia się od suchego klimatu równin, dlategosprzyja rozwojowi sportu i wypoczynku na tych terenach. Oprócz sieci tras turystycznych, w tychmiejscach znajdujš się domy wypoczynkowe, sanatoria i różnego rodzaju bazy turystyczne, a wwšwozie Mało- Ałmatyńskim wysoko-górska baza narciarska Czimbulak i wspomniany jużkompleks sportowy Medeo.Piękno Tienszan opisywali kazachstańscy pisarze M. Zwieriew i A. Stierlikow. Zwieriew w.Obok lodowców Tianszan.pisał: .Od samego szczytu daleko w dół po górze rozcišgnęło siękamienne osypisko. Kamienie narzucone na siebie w nieuporzšdkowane stosy. W trawie i krzewachrozlegajš się głosy ptaków, trajkotanie owadów, pisk i szelest myszy. Ale wród kamieni cisza. Naosuwiskach nie ma trawy. Tylko mchy i porosty pokrywajš szare i rudawe głazy swoimidziwacznymi wzorami..Stierlikow w opisie rzeki swojego dzieciństwa -Czu- .Czujskie odgłosy.pisze: .Dookoła góry,cisza. Taka cisza, że w uszach dzwoni. Siedzę, przemywam spirytusem skaleczenia. Kiedynareszcie wydostanę się z tego bagna? (...) żółtymi wirami wzbija się piasek. Ale co jest dziwne-dookoła pełna cisza..Wpływ ciszy gór, na wyciszenie wewnętrzne. Choć góry Tienszan sš od Tatr- delikatnie mówišc-.trochę.większe, sš .wykorzystywane.w podobny sposób i przez mieszkańców, i przezturystów, i przez artystów.
[ Pobierz całość w formacie PDF ]