Ślepa uliczka nauki, Genetyka i Prawo
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Genetyka
KWARTALNIKNAUKOWY
ZAKŁADUGENETYKI
MOLEKULARNEJ
ISDOWEJ
numer2(5)Wiosna2009
UniwersytetMikołajaKopernika
CollegiumMedicum
KatedraMedycynySdowej
uliczkanauki
Rekonstrukcjawyglduczłowiekanapodstawiecechczaszki.Znamytozlmwakcjii...
typologiiantropologicznej.Aconatowspłczesnagenetykaiantropologia?
>
www.zgms.cm.umk.pl
iPrawo
lepa
*
Spistreci
NOWOCIWGENETYCESDOWEJ
Drodzy Czytelnicy
*
Sporzdzenie portretu psychologicznego sprawcy prze-
stpstwa na podstawie ladu biologicznego pozostawio-
nego na miejscu zdarzenia to dzi perspektywa rodem
z filmu science fiction. Nie wydaje si, aby przewidywanie
złoonych cech psychicznych człowieka na podstawie
analizy jego DNA mogło wej do praktyki laborato-
riw genetyczno-sdowych w cigu najbliszych miesicy
czy lat. Warto jednak zwrci uwag, i otwieraj si nowe
perspektywy poszukiwa genw zaangaowanych w po-
wstawanie złoonych ludzkich zachowa. Badania takie
prowadzone przez genetykw behawioru budz ogrom-
ne zainteresowanie przedstawicieli innych dyscyplin,
w tym rwnie genetykw sdowych. Dlatego przyblia-
my Pastwu t problematyk, oddajc głos prof. Arturowi
H. wiergielowi. Od blisko 25 lat prowadzi on w polskich
i amerykaskich orodkach naukowych badania nad me-
chanizmami rnych zachowa, przede wszystkim depre-
syjnych, lkowych i agresywnych.
4-5
WYWIADNUMERU
Jakdalekopadajabłkoodjabłoni...
... czyli rzecz o
zwizkach genetyki z behawiorem.
Naukowcy od lat staraj si znale
klucz do zagadki, jakimi prawami rzdz si skomplikowane zachowania ludzkie.
Bakterienastrayprawa
Streptokokomiinnymbakteriomwarto
powiciwicejuwagi.Przekonujotym
wynikiopracowanegoniedawnotestu,
opartegonawykrywaniupowszechnej
wjamieustnejbakterii
Streptococcus sali-
varius
zuyciemmetodyPCR.
dokładnoci, podczas gdy prno poszuki-
wa go w innych płynach ustrojowych czy
na powierzchni skry.To moe by przełom
w wykorzystywaniu ladw liny zabezpie-
czonych na miejscu przestpstwa jako rdła
materiału genetycznego. Dotychczas wykry-
wanie liny, w przeciwiestwie do krwi, kt-
rej obecno mona ustali, stosujc proste
i szybkie techniki immunologiczne, było
skomplikowane. Istnieje szereg testw słu-
cych wykrywaniu liny, jednak
wszystkie oparte s na detekcji
enzymu -amylazy, ktry mo-
na znale take w moczu czy
ladach nasienia.
6-8
ZPAMITNIKAMEDYKASDOWEGO
Zbrodnieniedoskonałe
Uwaaj, gdzie zostawiasz swj D. rzecie i tak go znajdziemy...,
mogłaby brzmie
przestroga dla wszystkich przestpcw. Przekonał si o tym nastoletni zabjca.
kazało si, e S. salivarius ujawnia-
ny jest w rnego rodzaju prb-
kach liny ze 100-proc.
9-11
METODYBADAWCZE
lepauliczkanauki
Rekonstrukcja wygldu czowieka na podstawie cech czaszki.
Znamy to z filmw
akcji. Faktyczne stosowanie jej z powodzeniem w kryminalistyce miałoby du warto.
No włanie, miałoby...
Tymczasem wci powikszaj si zasoby danych doty-
czcych genetycznych uwarunkowa wygldu człowieka.
Jak wynika z naszej rozmowy przeprowadzonej
z dr. Tomaszem Kupcem z krakowskiego Instytutu Eksper-
tyz Sdowych, wyniki bada nad niektrymi genami zwi-
zanymi z pigmentacj oczu doczekały si ju ciekawych
praktycznych zastosowa. Ma on na myli do nieoczeki-
wane rezultaty przewidywania koloru oczu Mikołaja
Kopernika na podstawie analizy genetycznej czaszki od-
nalezionej w archikatedrze fromborskiej
12-13
PIPYTADO...
Tajemnicapochwkuastronoma
Czy Mikołaj Kopernik patrzył na wiat ciemnymi czy jasnymi oczami? Artyci nie byli
zgodni w tej kwestii. To jedno z pyta, na ktre pomogła odpowiedzie
identyfikacja
szcztkw autoraDe revolutionibus orbium coelestium.
*
Jak do tej pory, to włanie badania genetyczne dostarczy-
ły najsilniejszego dowodu przemawiajcego za pochodze-
niem wspomnianych szcztkw od wielkiego astronoma.
Dowodu takiego nie stanowi natomiast wykonane bada-
nia antropologiczne, a zwłaszcza rekonstrukcja wygldu
twarzy Mikołaja Kopernika na podstawie czaszki, o ktrej
piszemy w rubryceMetody badawcze.
Czywiesz,cojesz?
*
Poyteczny
ynikibadawskazuj,egatunkizwierztdasirozrni,nawetjeliichDNAzostaznacznie
zdegradowany,np.poprzetworzeniunaproduktyywnocioweczylecznicze.Umoliwiato
zmodyfikowanametodabadaniagenucytochromub.
Metodamiinynieriigenetycznejudaosiuzy-
skazmodykowanewersjepolimerazyTaq.
JestonakluczowadlareakcjiPCR,stosowanej
rutynowowpraktycegenetyczno-sdowej
dopowielaniaDNA.
ktywnotegoenzymułatwoobniasi
14-15
STANDARDYIATESTACJE
wityspokjzarozsdncen
Koszt samych odczynnikw wykorzystywanych podczas atestacji przez towarzystwa
naukowe moe sign nawet tysicy złotych! Nic wic dziwnego, e niektre laboratoria
stosuj
tasze rozwizania, np. atestacjCTS nc.
Dostpne metody bada genetycznych odznaczaj si
wysok czułoci i, jako takie, pozwalaj na identyfikacj
osobnicz bardzo niewielkich ladw biologicznych. Na-
wet tych, ktre sprawcy przestpstw usiłuj usuwa
w rozmaity sposb. Skuteczno tych metod potwierdza
opisany w biecym numerze przypadek podwjnego za-
bjstwa. Laboratoria z czasem nabieraj dowiadczenia
w badaniach problematycznych ladw, m.in. dziki te-
stom kompetencji, ktre jednak musz odznacza si
pewnym stopniem trudnoci. Jak pokazuje przykład wi-
cze oferowanych przez CTS Inc. (rubrykaStandardy
i atestacje), nie wszystkie programy zwaneatestacyjny-
mi daj uczestnikom moliwo chociaby czciowego
zblienia si do realiw codziennych bada.
podczasanalizypełnejkrwiianalizyprbek
gleby,naskutekhamujcegodziałania
wielusubstancjiznajdujcychsiwbadanychma-
teriałach.Ichobecnoniepozwalanamnoy
DNA,pomimojegofaktycznejobecnociwprb-
ce.Skutkujetoniepowodzeniemcałejamplikacji.
Uzyskanewersjeenzymuwykazujod10-do
100-krotniewikszodpornonainhibicjwywo-
łannp.przezosocze,hemoglobinczykwasy
prchnicowe.Zmutowanapolimerazacechujesi
takeznaczniewikszszybkocidziałania.Auto-
rombadaudałosiwydajniezamplikowatak-
eniewielkieilocimateriaługenetycznegozkrwi
igleby,nawetzpominiciemwstpnegoetapuje-
gooczyszczenia.
NA OKŁADCE:
LaborantkapodczaspracywlaboratoriumZakładuGenetykiMolekularnejiSdowejCMUMK
wymi ulubiecami dzieci, jednak w nie-
ktrych czciach Azji ich przetworzone
skorupy traktowane s jako doskonały ro-
dek leczniczy, a miso uznawane jest za rary-
tas. Nie byłoby w tym nic kontrowersyjnego,
gdyby nie fakt, e znaczna cz łwi naley
do gatunkw chronionych.W przypadku
handlu tymi zwierztami odrnienie gatun-
kw chronionych od pozostałych nie stano-
wi wikszego problemu, ze wzgldu na nie-
trudne do dostrzeenia rnice fenotypo-
we. Problem pojawia si jednak w chwili,
gdy wtpliwoci wzbudza pochodzenie
produktu przetworzonego, np. w postaci
wywaru ze skorupy. By moe dalszy roz-
wj technik molekularnych ju niedługo
pozwoli lepiej egzekwowa prawo doty-
czce ochrony gatunkw zagroonych. I to
nie tylko łwi.
Dr hab. Tomasz Grzyboski, prof. UK
kierownik Zakładu Genetyki Molekularnej i Sdowej
Katedry Medycyny Sdowej Collegium Medicum UMK
WYDAWCA:
Zakład Genetyki Molekularnej i Sdowej
Uniwersytet Mikołaja Kopernika, Collegium Medicum
REDAKTORWYDANIA:
Tomasz Grzybowski
ZESPŁREDAKCYJNY
Urszula Rogalla, MarcinWoniak, EwaWolska, Jarosław Bednarek,
Marta Gorzkiewicz, Elbieta Bloch-Bogusławska
KONCEPCJA, PROJEKT, EDYCJA:
NOVIMEDIA Custom Publishing
www.novimedia.pl
Redakcja:
Urszla ogalla
Zostały podjte wszelkie rodki, aby zawarte w publikacji informacje były
dokładne i aktualne w dniu oddania do druku. Rozpowszechnianie materiałw
redakcyjnych bez pisemnej zgody wydawcy jest zabronione.
Copyright 2009 ZGMiS, wszelkie prawa zastrzeone.
Copyright 2009 Novimedia CP, wszelkie prawa zastrzeone.
Genetyka i Prawo
3
mutant
łwie kojarz si nam z mało kontakto-
Jakdalekopada
Urszula Rogalla
Czymjestgenetykabehawioralna
idlaczegowartojzgbia?
nego podłoa rnic midzyrasowych.
Przykładowo, od tysicleci znamy rasy
psw obronnych, bojowych, opiekuczych,
myliwskich i tropicych. Kada z nich nale-
y do tego samego gatunku, a jednoczenie
charakteryzuje si specyficznym zachowa-
niem. Mona te dokonywa selekcji zwie-
rzt pod ktem szczeglnych zachowa.
Wyprowadza si szczeglne linie zwierzt
laboratoryjnych, o bardzo charakterystycz-
nych zachowaniach: wysokiej lub niskiej ru-
chliwoci, agresywnoci czy lkliwoci.
Tworzone s rwnie zwierzta ze zmuto-
wanymi genami o zmniejszonej lub zwik-
szonej ekspresji. Takie osobniki zachowuj
si inaczej, co jest korelowane ze zmienio-
nym genem. Trzeci metod jest blokowa-
nie lub pobudzanie ekspresji genu
i obserwowanie zmian w zachowaniu.
W kadym przypadku naley pamita,
e gen moe zmieni metabolizm organi-
zmu i obserwowana zmiana w zachowaniu
moe by bardzo porednim wynikiem
działania genu.
Urszula Rogalla
Czywnajbliszejprzyszocibdziemoli-
weprzewidywanieokrelonychzachowa
czowiekanp.ocharakterzepatologicz-
nymnapodstawieanalizyjegoDNA?
jabłkoodjabłoni...
Prof. Artur H. wiergiel
Zajmuje si ona znaczeniem genotypu w za-
chowaniu. Jej pierwszym zadaniem jest ustale-
nie, czy rzeczywicie genotyp w istotny sposb
wpływa na zachowanie. Nie jest to wcale oczy-
wiste. Nie mona mie co do tego wtpliwoci
w przypadku bardzo prostych zachowa zwie-
rzt, np. ich ruchliwoci lub odruchw. Nato-
miast genetyczne uwarunkowanie bardzo
skomplikowanych zachowa ludzkich, na ktre
duy wpływ maj wiadomo, pami, proce-
sy poznawcze, emocje, społeczestwo i wiele
niezidentykowanych czynnikw jest wci
przedmiotem oywionej dyskusji.
Prof. Artur H. wiergiel
Jeeli pod pojciemnajbliszej przyszłoci
rozumiemy 10 lub 20 lat, to w moim przekona-
niu zdecydowanie nie. Nawet jeeli przyjmie-
my, e bardzo precyzyjnie zdefiniowane
i proste zachowania maj charakter fenotypo-
wych cech fizjologicznych oraz e s to cechy
raczej jakociowe ni ilociowe a prawdopo-
dobnie tak nie jest zachowania s determi-
nowane przez wiele genw wspłdziałajcych
ze sob w szeregu kombinacji. Pamitajc,
e na zachowanie wpływa dodatkowo interak-
cja pomidzy genotypem a rodowiskiem, na-
iwnoci byłoby twierdzenie, e na podstawie
analizy DNA mona powiedzie co wicego
na temat zachowania. Przeciwnie, uciekajc si
do takiego uproszczonego wnioskowania,
mona popełni duy błd.
...czylirzeczozwizkachgenetykizbehawiorem.Oposzukiwaniachkluczadozagadki,jakimi
prawamirzdzsiskomplikowanezachowanialudzkie,opowiadaprof.drhab.in.ArturH.wiergiel.
niektrych
przypadkach
alkoholizmlub
narkomaniamog
byzapisane
wgenach.Jednak
upyniewielelat,
zanimtaka
argumentacja,oparta
nanaukowych
dowodach,tra
dopraktykisdowej
Urszula Rogalla
JakzdefiniowabyPanzachowanie?
Kolejnym celem genetyki behawioralnej jest
okrelenie zalenoci genzachowanie i pozna-
nie mechanizmu tej zalenoci. Moe to pomc
m.in. w ustaleniu przyczyn nadmiernego spoy-
cia alkoholu i alkoholizmu lub zaywania narko-
tykw. Sdzi si rwnie, e niektre zaburzenia
zdrowia psychicznego, na przykład depresja,
mog mie podłoe genetyczne. Genetyka be-
hawioralna moe ułatwi identykacj osb
szczeglnie zagroonych, doprowadzi do sku-
tecznej prolaktyki, propozycji nowych strategii
terapeutycznych. Ma rwnie znaczenie w ho-
dowli zwierzt pomaga w identykacji lub
wrcz tworzeniu zwierzt o szczeglnie po-
danych zachowaniach. Ostatecznie moe si
zdarzy, e okrelone zostan jeeli w ogle
istniej genetyczne czynniki zachowa anor-
malnych i patologicznych u ludzi, na pocztek
najprawdopodobniej agresji.
Prof. Artur H. wiergiel
Behawior, czyli zachowanie si, jest zespo-
łem zewntrznych, bezporednio dostrzegal-
nych odpowiedzi orodkowego układu
nerwowego (OUN) na bodce fizjologiczne,
farmakologiczne, rodowiskowe i społeczne.
Wrd ssakw przejawem reakcji OUN,
przede wszystkim mzgu, s skoordynowa-
ne reakcje ruchowe: posturalne, lokomocyj-
ne, manipulacyjne oraz wokalizacja,
awprzypadku człowieka mowa.
Urszula Rogalla
Czymonaodniewynikibada
prowadzonychnazwierztach
dozachowaludzkich?
*
BIOGRAM
Prof. Artur H. wiergiel
Mona to robi, ale naley zachowa du
ostrono i unika łatwego antropomorfizo-
wania, czyli przypisywania zwierztom ludz-
kich cech lub motyww postpowania
i bezkrytycznego interpretowania behawio-
ru zwierzt w kategoriach zachowa
ludzkich. Coraz wyraniej mwi si o trudno-
ciach w modelowaniu zachowa ludzkich
na zwierztach np. agresywno
osobnika w stadzie, mimo pozornego podo-
biestwa, niekoniecznie jest odpowiedni-
kiem agresywnego zachowania wrd ludzi.
Inne mog by neurofizjologiczne mechani-
zmy motywacyjne, inne przyczyny. Pozorna
agresja zwierzcia moe by elementem
naturalnego wspłzawodnictwa lub zacho-
wa obronnych, pokarmowych czy repro-
dukcyjnych. Natomiast agresja wrd ludzi
jest czsto przykładem zachowa nienor-
malnych i nieadaptacyjnych.
Prof.drhab.in.
ArturH.wiergiel
Aby studiowa behawior, trzeba go podzie-
li na składowe zachowania te o charakte-
rze złoonym, np. zachowanie pokarmowe,
i te proste, np. znalezienie pokarmu, jego
pozyskanie, pobranie, przeucie i połknicie.
Poszczeglne zachowania, m.in. pobieranie
pokarmu, reprodukcja, obrona i ucieczka,
musz by bardzo precyzyjnie zidentyfiko-
wane, zdefiniowane i opisane. Naley okre-
li wywołujce je bodce oraz ich znaczenie
dla organizmu. Zachowania, ktrych rola
w przetrwaniu osobnika lub gatunku jest
trudna do okrelenia, mog by uznane
za nieadaptacyjne lub nienormalne.
Nastpnym krokiem jest poznanie
mechanizmw neurofizjologicznych po-
szczeglnych zachowa. Przy badaniu skom-
plikowanych zachowa pokarmowych,
reprodukcyjnych, obronnych, lkowych, de-
presyjnych czy społecznych dokonuje si
syntezy proste składowe zachowania s
ponownie traktowane jako integralne czci
bardziej złoonego behawioru. Szczeglnym
przypadkiem zachowa s odruchy bezwa-
runkowe, na przykład cofnicie koczyny
w odpowiedzi na bodziec blowy.
Urszula Rogalla
kdpewno,ezachowaniejest
zdeterminowanegenetycznie?
ProfesorArturH.
wiergiel
wyjania,jakgenetyka
wiesizzachowaniem
Prof. Artur H. wiergiel
W odniesieniu do skomplikowanych zacho-
wa ludzkich nie ma takiej pewnoci. W przy-
padku odruchw, np. reakcji blowej, zmiana
w ekspresji jednego genu odpowiedzialnego
za produkcj endogennych substancji morfi-
nopodobnych lub receptorw opioidowych
moe wpłyn na odruch. Z drugiej strony, in-
ne zachowanie identycznych genetycznie
blinit lub klonowanych zwierzt podwa-
a znaczenie genotypu w zachowaniu.
Pracownikakadu
achowania
siwierztwInstytucieGenetykiiHodowli
wierztPANwJastrzbcukooarszawyoraz
profesorwakadzieFizjologiiwierztUni-
wersytetuGdaskiego.Od1987r.pracownik
ydziauPsychologiiiPsychiatriiUniwersytetu
isconsinwMadisonorazydziauFarmako-
logiiAkademiiMedycznejwShreveportwLu-
izjanie(USA).robidoktoratwdziedzinie
behawioruipsychologiieksperymentalnej
wCambridge.
*
BODźCEWPŁYWAJCE
NAZACHOWANIE:
Bałbym si wymieni jakikolwiek gen lub
grup genw, o ktrych wiadomo, e zdecy-
dowanie wpływaj na dokładnie okrelone
zachowanie si somatycznie zdrowego czło-
wieka. Nie naley myli genw lub aberracji
chromosomalnych wpływajcych na meta-
bolizm i dopiero porednio na rozwj umy-
słowy np. zespołu Downa lub
fenyloketonurii z genami, ktre mog bez-
porednio modyfikowa zachowanie.
Prowadzibadaniadotyczce
neurozjologicznych
igenetycznychmechanizmw
zachowaprzedewszystkim
depresyjnych,lkowych
iagresywnych.
zjologicznegd,zmczenie,hormony,
schorzenia,
farmakologiczneleki,uywki,
rodowiskowetemperatura,owietlenie,
dwiki,
spoecznehierarchia,zagszczenie.
Urszula Rogalla
Jakbadasizalenomidzynaszymi
genamiibehawiorem?
Prof. Artur H. wiergiel
Mona to przeledzi na modelach zwierz-
cych, chociaby poprzez badania genetycz-
4
Genetyka i Prawo
Genetyka i Prawo
5
WYWIADNUMERU
ZPAMITNIKAMEDYKASDOWEGO
Bezanalizygenetycznejodnalezienie
zabjcyczternastoletniegochłopca
graniczyłobyzcudem
Przybyła na miejsce grupa ekspertw w tym
samym składzie, ktry prowadził ogldziny
zwłok K. stwierdziła na ciele M. zmiany poura-
zowe zblione do zmian obserwowanych u po-
przedniej oary. Były one podobne zarwno
pod wzgldem charakteru, jak i lokalizacji.
M., tak jak K., miała powierzchown,
pomiertn ran cit na szyi oraz liczne, wielo-
miejscowe rany na ciele, ktre mogły odpowia-
da ranom kłutym, kłuto-citym i citym.
nie
doskonałe
Przedstawiciele organw cigania poinformo-
wali rodzicw o zgonie crki. Od mamy oary
dowiedzieli si, e w dniu znalezienia zwłok,
w godzinach porannych, denatka zadzwoniła
do niej i powiedziała: Mamo, ratuj, jestem.
Rodzice natychmiast zaczli poszukiwania cr-
ki. Gdy nie odnaleli jej w szkole ani w domu,
zawiadomili najbliszy komisariat policji. Pod-
czas czynnoci ledczych ustalono, e dziew-
czyna dzwoniła z mieszkania najbliszych
ssiadw.
W mieszkaniu s-
siadw M. policja zastała 18-letniego J. Zatrzy-
mała go i przewiozła na komend. Podczas
ogldzin jego ciała okazało si, e na lewej pi-
cie miał niewielk plam krwi. Natychmiast j
zabezpieczono i w trybie pilnym poddano ba-
daniom genetycznym.Wykazały one zgodno
z prolem genetycznym denatki. Ekipa specjali-
stw udała si do mieszkania, eby je przeszu-
ka i przeprowadzi ogldziny.W przedpokoju
na wykładzinie, szafce na buty i boazerii
na cianach ujawniono niewielkie plamy
krwawe.Wyniki analiz genetycznych wkrtce
wskazały, e one rwnie pochodziły od M.
Uwaaj,gdziezostawiaszswjDNA.Przecieitakgoznajdziemy...,mogłabybrzmieprzestroga
dlawszystkichprzestpcw.PrzekonałsiotymnastoletniJ.,ktrydokonałbrutalnychzabjstw.
Rzeka,doktrejJ.
wrzucitorbze
zwokamiswojejoary
sce w kilkuletnim odstpie czasu, pokazu-
je, jak ogromne znaczenie ma rzetelne
wykonanie ogldzin zwłok i miejsca ich znale-
zienia. Dotyczy to w szczeglnoci wnikliwej
oceny kryminalistycznej charakteru i lokalizacji
pozostawionych plam krwawych.W rozwikła-
niu opisywanych spraw ogromne znaczenie
miał te fakt, e w obu przypadkach czynnoci
procesowe wykonywała ta sama grupa specjali-
stw.
na znalazła w mieszkaniu zwłoki swojego
14-letniego brata K. Miało to miejsce w bloku
połoonym na jednym z najwikszych osiedli
w miejscowociW. Zwłoki chłopca znajdowały
si na dywanie w duym pokoju, ułoone w po-
zycji lecej na prawym boku. Oara miała but
tylko na jednej stopie. Drugi leał obok niej.
Na ciele chłopca stwierdzono bardzo liczne,
wielomiejscowe rany, mogce odpowiada ra-
nom kłutym, kłuto-citym i citym oraz bardzo
charakterystyczn, pomiertn, powierzchown
ran cit z przodu szyi.
w kuchni. Pord licznych zabrudze, obok
futryny drzwi prowadzcych do duego pokoju
odkryto pojedyncz plam krwi o cechach mor-
fologicznych odmiennych ni pozostałe lady.
Plamy na podłodze w kuchni sugerowały, i
krew kapała ze stosunkowo niewielkiej wysoko-
ci, układajc si w ciek prowadzc do zle-
wozmywaka. Na baterii zlewu i w syfonie odkry-
to take ludzk krew. lady wycierania plam
na kuchennej podłodze sugerowały, e prbo-
wano je usun.
oraz lady krwi zabezpieczone z podłogi
i zlewu z cał pewnoci nie pochodziły
od ofiary. Właciwa ocena kryminalistyczna
plam krwawych oraz wyniki bada serolo-
gicznych pozwoliły na wysunicie hipotezy,
i odmienne serologicznie od krwi ofiary
plamy krwawe mogły pochodzi od sprawcy
zabjstwa.
prowadzonego na szerok skal ledztwa, nie
natrafiono na sprawc zabjstwa. Ostatniego
dnia grudnia 1997 r. umorzono postpowanie.
Prawie trzy lata pniej.
12 maja 1999 r.
pracownicy elektrowni wodnej w miejscowoci
W. zgłosili stray poarnej, e w studzience od-
pływowej znajduje si przeszkoda. Powodowa-
ła ona pitrzenie wody. Okazało si, e była to
dua torba podrna.Wewntrz niej znajdowa-
ły si zwłoki 17-letniej M. Ciało ułoone było
w pozycji embrionalnej, ubrane jedynie w gr-
n cz garderoby.W torbie znajdowały si
rwnie buty, spodnie, przedmioty osobiste
i dokumenty oary.
W toku przesłuchania J. przyznał si do zabj-
stwa M. Podczas eksperymentu procesowego
podał, e zaplanował zabjstwo z pewnym wy-
przedzeniem.W dniu zbrodni podłog w przed-
pokoju wyłoył dokładnie przezroczyst foli,
przygotował dwa noe, zakupion wczeniej
torb podrn oraz ubranie na zmian.
W toku czynnoci ledczych przeprowadzono
serologiczne badania porwnawcze krwi osb
z najbliszego otoczenia denata. Jednak w ten
sposb nie udało si odnale osoby, ktrej
krew miałaby cechy identyczne z krwi zabez-
pieczon w miejscu przestpstwa. Pomimo
Rnice, ktre rodz podejrzenie.
Pierwszego padziernika 1996 r., wczesnym
popołudniem, po powrocie ze szkoły dziewczy-
W mieszkaniu było wiele rozległych plam krwi
na cianach i sucie duego pokoju oraz
Podczas bada serologicznych zabezpieczo-
nych ladw stwierdzono, i plama przy fu-
trynie drzwi wejciowych do duego pokoju
W godzinach porannych, kiedy M. wychodziła
do szkoły i otwierała oszklone drzwi klatki
schodowej, J. wybiegł ze swojego mieszkania
6
Genetyka i Prawo
Genetyka i Prawo
7
Zbrodnie
Przyparty do muru.
istoria dwch zabjstw, ktre miały miej-
Z PAMITNIKA MEDYKA SDOWEGO
METODYBADAWCZE
i dwukrotnie uderzył dziewczyn w głow
tłuczkiem do misa. M. upadła na posadzk
i straciła przytomno. Napastnik wcignł j
do swojego mieszkania i ułoył na folii
w przedpokoju, w pobliu aparatu telefonicz-
nego. Nastpnie zmył z posadzki klatki scho-
dowej krew pochodzc z ran głowy ssiadki
i udał si do łazienki.
w okolicach drzwi do duego pokoju, podłogi
kuchennej, baterii i zlewu w mieszkaniu,
w ktrym trzy lata wczeniej znaleziono zwło-
ki K., z profilem uzyskanym od podejrzanego.
Ekspertyza jednoznacznie potwierdzała zgod-
no profili w zakresie wszystkich oznacza-
nych układw STR i locus amelogeniny.
To J. musiał sta take za wczeniejszym za-
bjstwem.
*
Ogldziny
pierwszy
krok do
poznania
sprawcy
przestpstwa
edletypologw
m.in.pomiary
proporcjigowy
miaybypodstaw
podziauludzinatypy
irasy
W tym czasie dziewczyna odzyskała przytom-
no i zadzwoniła do swojej mamy, ktra była
w pracy. J. relacjonował, e przyszła oara wy-
powiedziała słowa:Mamo, ratuj, jestem u J.,
jednak mczyzna wybiegł z łazienki i przerwał
połczenie telefoniczne. Dlatego matka usły-
szała jedynie fragment wypowiedzi crki.
Po tym zdarzeniu J. zaatakował M. dwoma no-
ami, zadajc jej liczne rany, ktre doprowadziły
do mierci w wyniku wykrwawienia. Nastpnie
zdjł denatce odzie z dolnych partii ciała wraz
z obuwiem. Zamierzał je spali. Zwłoki nato-
miast włoył do przygotowanej wczeniej torby
podrnej.
Podczas dalszych czynnoci ledczych J. przy-
znał si do dokonanego prawie trzy lata wcze-
niej zabjstwa swojego kuzyna K.W czasie
eksperymentu procesowego ze szczegłami
opisywał przebieg zdarzenia. Zaatakował oar
noami w przedpokoju, gdy chłopak zakładał
buty, aby wyj do szkoły. K., bronic si
przed napastnikiem, wyrwał jeden z noy i ska-
leczył nim sprawc. J. przyznał, e krew z uszko-
dzonej skry kciuka spłynła na podłog
przy framudze drzwi wejciowych do duego
pokoju, gdzie rozegrała si tragedia.Wspomniał
rwnie, e po zabjstwie kuzyna poszedł
do kuchni, by obmy skaleczony palec,
a po opatrzeniu rany usiłował usun plamy
swojej krwi z kuchennej podłogi.
sttp ne ba da niia ogll dzii ny ze wnttrrz ne
zwok wmiiejj scu iich ujjaw niie niia iiogll dzii ny
sa me go miiejj sca zda rrze niia po zwa lla jj orriien --
tta cyjj niie okrre llii oko lliicz no cii zgo nu..
Jeeli zostan one przeprowadzone właciwie
iwnikliwie, mog przyczyni si douzyskania
informacji okluczowym znaczeniu dla przebiegu
całego ledztwa. Zsdowo-lekarskiego punktu
widzenia zasadniczym celem ogldzin zwłok
wmiejscu ich znalezienia jest stwierdzenie
zgonu oraz okrelenie przypuszczalnego czasu
jego wystpienia. Nieodłcznym elementem
ogldzin zarwno samych zwłok, jak imiejsca
ich ujawnienia powinny by badania
kryminalistyczne, ktre zmierzaj dowłaciwej
oceny, selekcji izabezpieczenia
ladwbiologicznych istotnych dla sprawy.
Gdy rodzice poszukiwali M. w swoim miesz-
kaniu, J. otworzył drzwi i powiedział im,
e crka wychodziła rano do szkoły z kole-
ankami. W tym czasie torba z ciałem mar-
twej dziewczyny znajdowała si za drzwiami
wejciowymi do mieszkania J. Gdy rodzice
opucili kamienic, J. przebrał si, zamwił
takswk i wywizł torb podrn ze zwło-
kami do innej czci miejscowoci. Tam wrzu-
cił j do rzeki. Foli i zabrudzone krwi ubra-
nia wyrzucił do mietnika przy kociele, no-
e za umiecił w oczku wodnym w pobli-
skim parku. Torba podrna ze zwłokami
dziewczyny dopłynła z prdem rzeki do zlo-
kalizowanej w centrum miejscowoci W. elek-
trowni wodnej.
Cig przemylanych zdarze.
Opisany
przypadek pokazuje potrzeb cisłej wspłpra-
cy midzy poszczeglnymi osobami zaangao-
wanymi w ledztwo. Ogldziny zwłok, jak
i miejsca ich ujawnienia, maj kluczowe znacze-
nie dla rekonstrukcji przebiegu zdarzenia i po-
znania jego okolicznoci. Do znalezienia osb
odpowiedzialnych za przestpstwo niezbdne
jest natomiast skrupulatne i ostrone zabezpie-
czenie wszelkich ladw, zwłaszcza biologicz-
nych. O ile mona sobie wyobrazi zidentyko-
wanie J. jako sprawcy zabjstwa M. bez udziału
genetyki, o tyle udowodnienie mu odebrania
ycia K. praktycznie graniczyłoby z cudem.
W tym przypadku do odnalezienia sprawcy
przestpstw doprowadził cig przemylanych
zdarze wyodrbnienie plam krwawych od-
biegajcych od pozostałych, poddanie ich ana-
lizie genetycznej i porwnanie jej wynikw ze
znanymi prolami.
Naj czst szy mi la da mi bio lo gicz ny mi w przy -
pad ku prze stpstw prze ciw ko zdro wiu i y ciu
s pla my krwi. Ich za bez pie cze nie do ba da
ge ne tycz nych po win no by za wsze po prze -
dzo ne do kład n oce n ich cech mor fo lo gicz -
nych oraz lo ka li za cji. Za rw no roz miesz cze nie,
jak i ce chy mor fo lo gicz ne plam krwi ich
kształt, cha rak ter brze gw czy sto pie wy sy ce -
nia mo g po zwo li na usta le nie kie run ku
i wy so ko ci, z ja kiej spły wa ła krew. W szcze gl -
nych przy pad kach wni kli wa ana li za cha rak te ru
i lo ka li za cji plam krwi mo e na wet przy czy ni
si do wstp ne go okre le nia licz by osb,
od kt rych po cho dzi ła. Wa ne, by ogl dzi ny
zwłok i miej sca, w kt rym zo sta ły zna le zio ne,
by ły pro wa dzone przez t sa m wy spe cja li -
zo wa n i do wiad czo n gru p osb.
lepauliczkanauki
Rekonstrukcjawyglduczłowiekanapodstawiecechczaszki...Znamytozlmwakcji.
Faktycznestosowaniejejzpowodzeniemwkryminalistycemiałobyduwarto.
Nowłanie,miałoby...
Czy to ju wszystko panie J.?
W toku
prowadzonego postpowania nie pominito
faktu, i obraenia ciała stwierdzone u zamor-
dowanego trzy lata wczeniej K. miały prak-
tycznie identyczny charakter jak zmiany poura-
zowe M. Zabjca dziewczyny, zapytany o rela-
cje z K., stwierdził, e byli kuzynami. W czasie
gdy doszło do zabjstwa K., J. przebywał
w miejscowoci W. Zeznał rwnie, e wkrtce
po mierci K. uciekł z domu i wstpił do Legii
Cudzoziemskiej. Do kraju powrcił niedługo
przed zabjstwem M. Co ciekawe, na kciuku le-
wej rki J. dostrzeono rwnie blizn po wy-
gojonej ranie.
czaszki jest wielkim wyzwaniem dla no-
woczesnej identykacji osobniczej.Wi-
e si z tym wiele trudnoci i ogranicze.
Dla osignicia najlepszych rezultatw niektre
laboratoria wykorzystuj tzw. typologi antro-
pologiczn.Warto si jednak zastanowi, czy
jest to naukowo uzasadnione.
jak rwnie fikcyjne historie prezentowane
w popularnych serialach sensacyjnych prze-
konuj nas o niepodwaalnej wartoci wszel-
kich stosowanych tam technik. Rozpowszech-
nia si w ten sposb mylny stereotyp o ich
znacznej przydatnoci. Aby to jednak zrozu-
mie, naley najpierw zapozna si z poszcze-
glnymi etapami procesu rekonstrukcji oraz
przyjtymi przez ekspertw załoeniami teo-
retycznymi.
anatomiczna. Panuje przekonanie, e technik
t stosuj wyłcznie antropolodzy. W rzeczy-
wistoci jest to domena odpowiednio prze-
szkolonych plastykw chyba e antropolog
posiada odpowiednie umiejtnoci plastycz-
ne. Drugi rodzaj metod rekonstrukcyjnych
przypomina technik portretu pamiciowego.
Na obraz czaszki przeniesiony do komputera
nakładane s gotowe fragmenty budowy twa-
rzy, pochodzce z komputerowej bazy da-
nych.
EaWolska
J.dokonałzabjstwwodstpieprawie
trzechlat,jednakoaromzadał
identycznerany.Topomogłoledczym
odkryprawd
Czaszki i twarze zmarłych.
Precyzyjne
odtworzenie rysw twarzy pozwala na szybk
identykacj nieznanej osoby. Dziki niemu
moliwe staje si rozpoznanie jej przez rodzin,
znajomych lub przez funkcjonariuszy prowa-
dzcych ledztwo i dysponujcych baz zdj
osb zaginionych.Wizja bardzo podana...
Nauka czy sztuka?
Proces odtwarzania
wygldu dokonywany jest metod plastyczn
opracowan przez rosyjskiego uczonego
Michaiła Gierasimowa oraz technikami po-
chodnymi tej metody z wykorzystaniem kom-
puterw i odpowiedniego oprogramowania
graficznego. W pierwszym przypadku nie-
zbdne s zdolnoci plastyczne oraz wiedza
Antropologia na pierwszym planie.
Zarwno grubo i układ czci mikkich
w metodzie Gierasimowa, jak i sposb mode-
lowania twarzy w metodach komputerowych,
uzalenione s od wynikw wczeniejszych
bada antropologicznych. Ich celem jest usta-
lenie płci, wieku oraz opis stanu biologiczne-
Wszystkie te okolicznoci wzbudziły podej-
rzenia ledczych. Zdecydowali si poprosi
biegłych z naszego zakładu o opini. Dokona-
limy analizy porwnawczej profili genetycz-
nych uzyskanych ze ladw zabezpieczonych
Publikowane w mediach materiały dotyczce
rekonstrukcji wygldu postaci historycznych,
8
Genetyka i Prawo
Genetyka i Prawo
9
dtwarzanie wygldu na podstawie cech
[ Pobierz całość w formacie PDF ]