Ł. Łotocki, Polityka migracyjna
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Integracja i dyskryminacja
krajobraz 2009
Łukasz Łotocki
SPIS TREŚCI
WPROWADZENIE .............................................................................................................................................. 2
1. INTEGRACJA JAKO KATEGORIA SOCJOLOGICZNA I PRAWNO-INSTYTUCJONALNA .......... 3
1.1.
I
NTEGRACJA JAKO KATEGORIA SOCJOLOGICZNA
...................................................................................... 3
1.2.
I
NTEGRACJA JAKO KATEGORIA PRAWNO
-
INSTYTUCJONALNA
.................................................................. 7
2. DYSKRYMINACJA JAKO KATEGORIA SOCJOLOGICZNA I PRAWNO-INSTYTUCJONALNA11
2.1.
D
YSKRYMINACJA JAKO KATEGORIA SOCJOLOGICZNA
............................................................................ 11
2.2.
D
YSKRYMINACJA JAKO KATEGORIA PRAWNO
-
INSTYTUCJONALNA
........................................................ 23
3. CUDZOZIEMCY W POLSCE W ŚWIETLE DOSTĘPNYCH DANYCH URZĘDOWYCH WRAZ Z
KONTEKSTEM PRAWNYM ........................................................................................................................... 28
3.1.
D
ANE
N
ARODOWEGO
S
PISU
P
OWSZECHNEGO
2002
................................................................................ 28
3.2.
D
ANE DOTYCZĄCE ZEZWOLEŃ POBYTOWYCH
......................................................................................... 28
3.3.
D
ANE DOTYCZĄCE CUDZOZIEMCÓW POSZUKUJĄCYCH OCHRONY NA TERYTORIUM
RP
....................... 39
3.4.
D
ANE DOTYCZĄCE OGÓLNEJ LICZBY CUDZOZIEMCÓW PRZEBYWAJĄCYCH W
P
OLSCE LEGALNIE
....... 44
3.5.
D
ANE DOTYCZĄCE NATURALIZACJI
.......................................................................................................... 45
3.6.
D
ANE DOTYCZĄCE WYDALEŃ CUDZOZIEMCÓW
....................................................................................... 47
3.7.
D
ANE DOTYCZĄCE CUDZOZIEMCÓW NA POLSKIM RYNKU PRACY
........................................................... 49
Dane dotyczące indywidualnych zezwoleń na pracę
................................................................................... 52
Dane dotyczące kontroli legalności zatrudnienia
........................................................................................ 57
Dane dotyczące bezrobocia wśród cudzoziemców
....................................................................................... 58
3.8.
D
ANE DOTYCZĄCE CUDZOZIEMCÓW W POLSKIM SYSTEMIE EDUKACJI
.................................................. 59
Dane dotyczące studentów zagranicznych
................................................................................................... 59
Dane dotyczące uczniów zagranicznych
...................................................................................................... 61
Dane dotyczące szkolnictwa mniejszości narodowych i etnicznych
............................................................ 64
3.9.
D
ANE DOTYCZĄCE MAŁŻEŃSTW MIESZANYCH
......................................................................................... 67
3.10.
D
ANE DOTYCZĄCE PRZESTĘPCZOŚCI
...................................................................................................... 70
Dane dotyczące cudzoziemców podejrzanych o popełnienie przestępstw oraz pokrzywdzonych w wyniku
przestępstw
.................................................................................................................................................... 70
Dane dotyczące przestępstw na tle rasowym
................................................................................................ 73
3.11.
D
ANE DOTYCZĄCE ORGANIZACJI SPOŁECZNYCH PODEJMUJĄCYCH PROBLEMATYKĘ INTEGRACJI I
DYSKRYMINACJI ETNICZNEJ
............................................................................................................................ 75
3.12.
D
ANE DOTYCZĄCE POMOCY SPOŁECZNEJ DLA IMIGRANTÓW
............................................................... 79
4. STOSUNEK POLAKÓW DO CUDZOZIEMCÓW W ŚWIETLE BADAŃ OPINII PUBLICZNEJ .... 83
4.1.
S
TOSUNEK
P
OLAKÓW DO POSZCZEGÓLNYCH NARODÓW
........................................................................ 84
4.2.
S
TOSUNEK
P
OLAKÓW DO PRACY CUDZOZIEMCÓW
.................................................................................. 88
4.3.
D
YSTANS SPOŁECZNY WOBEC GRUP
„
OBCYCH
”
....................................................................................... 91
4.4.
I
NTEGRACJA W OCZACH
P
OLAKÓW
....................................................................................................... 101
4.5.
D
YSKRYMINACJA W OCZACH
P
OLAKÓW
................................................................................................ 104
5. SYTUACJA CUDZOZIEMCÓW W POLSCE W ŚWIETLE BADAŃ WŚRÓD CUDZOZIEMCÓW110
6. SYTUACJA CUDZOZIEMCÓW W POLSCE W ŚWIETLE BADAŃ WŚRÓD PRACODAWCÓW128
7. STOSUNEK DO CUDZOZIEMCÓW W POLSCE W ŚWIETLE BADAŃ DYSKURSU
MEDIALNEGO I POLITYCZNEGO ............................................................................................................ 131
8. POLITYKA INTEGRACYJNA WOBEC CUDZOZIEMCÓW W POLSCE W ŚWIETLE BADAŃ
MIPEX ............................................................................................................................................................... 134
9. POLITYZACJA PROBLEMATYKI „DYSKRYMINACJI”................................................................... 136
10. WNIOSKI I REKOMENDACJE .............................................................................................................. 138
BIBLIOGRAFIA............................................................................................................................................... 141
1
Wprowadzenie
Celem niniejszego raportu jest prezentacja i analiza dostępnych danych zastanych,
dotyczących problematyki dyskryminacji i integracji imigrantów w Polsce (bądź danych
użytecznych z punktu widzenia dalszych badań nad tymi kwestiami), oraz sformułowanie
wniosków i rekomendacji dotyczących przyszłych badań tej problematyki.
Opracowanie niniejsze zawiera:
−
omówienie teoretycznych, prawnych i instytucjonalnych zagadnień dotyczących pojęć
„integracji” i „dyskryminacji”;
−
przegląd dostępnych danych urzędowych dotyczących imigracji, zróżnicowania
etnicznego itp. w Polsce, wraz z kontekstem prawnym prezentowanych danych (m.in.
dotyczących takich kwestii, jak: pobyt, zatrudnienie, edukacja, przestępczość i innych),
choćby z danych tych nie dało się jednoznacznie wnioskować o problemie integracji bądź
dyskryminacji (zgromadzenie takich danych w jednym miejscu może stanowić jednak
znaczne ułatwienie przy podejmowaniu dalszych badań nad problematyką integracji i
dyskryminacji);
−
przegląd wyników badań socjologicznych dotyczących problematyki integracji i
dyskryminacji, w tym m.in.: badań opinii publicznej, badań wśród cudzoziemców, badań
wśród pracodawców, analiz dyskursu publicznego (medialnego);
−
wnioski i rekomendacje z przeprowadzonej analizy.
Zagadnienia omawiane w raporcie są często przedmiotem debat politycznych, medialnych i
naukowych (zarówno krajowych, jak i międzynarodowych), podczas których są formułowane
m.in. tezy nie zawsze potwierdzone rzetelnymi badaniami problematyki. Stąd szczególnie
użyteczna wydaje się możliwie szczegółowa prezentacja dostępnych danych na temat
dyskryminacji i integracji oraz sformułowanie propozycji dotyczących dalszych działań
przybliżających nas do rzetelnej diagnozy problemu.
2
1. Integracja jako kategoria socjologiczna i prawno-instytucjonalna
1.1. Integracja jako kategoria socjologiczna
Zgodnie z definicją słownikową, integracja to: „scalanie, proces tworzenia całości z części
albo włączanie jakiegoś elementu w całość; zespolenie i zharmonizowanie składników
zbiorowości społecznej”
1
. Etymologicznie pojęcie „integracji” wywodzi się od łacińskiego
integratio
– „odnowienie”,
integer
– „nietknięty, cały”
2
. Według
Słownika socjologicznego
,
integracja kulturowa to: „stan lub proces polegający na zespalaniu w funkcjonalną całość
poszczególnych cech i elementów jednej kultury lub kilku kultur”
3
, a integracja społeczna to:
„stan lub proces zachodzący w społeczeństwie, polegający na tym, że jego poszczególne
elementy przejawiają tendencję do scalania się w harmonijną i skoordynowaną, funkcjonalną
całość; likwidowanie barier uniemożliwiających lub utrudniających nawiązywanie kontaktów
pomiędzy jednostkami lub grupami społecznymi; zwartość społeczna, zharmonizowanie
wszystkich elementów układu społecznego wyraża się m.in. akceptacją wspólnych systemów,
wartości, norm i ocen”
4
. Jak piszą Aleksandra Grzymała-Kazłowska i Sławomir Łodziński:
„pojęcie
integracji
stało się w Europie najbardziej znanym terminem opisującym relacje
pomiędzy społeczeństwem przyjmującym […] a nieeuropejskimi,
etnicznymi
zbiorowościami
imigrantów”
5
. Bardzo rozpowszechniony stał się również paradygmat polityczny nazwany
„polityką integracyjną”
6
. Główne pytanie związane z tym paradygmatem brzmi: „jak daleko
państwo ma aktywnie nacjonalizować przybyszów (ich unaradawiać) i na nowo odtwarzać
państwo narodowe w sytuacji rosnącego zróżnicowania kulturowego społeczeństwa?”
7
.
Aleksandra Grzymała-Kazłowska wyróżnia cztery konteksty, w których pojawia się pojęcie
„integracja”
8
:
−
kontekst deskryptywno-badawczy;
1
Hasło: „Integracja”, w: W. Kopaliński,
Słownik wyrazów obcych i zwrotów obcojęzycznych
, Państwowe
Wydawnictwo Wiedza Powszechna, Warszawa 1989, s. 232.
2
Ibidem.
3
Hasło: „Integracja kulturowa”, w: K. Olechnicki, P. Załęcki,
Słownik socjologiczny
, Wydawnictwo Graffiti BC,
Toruń 2002, s. 85.
4
Hasło: „Integracja społeczna”, w: K. Olechnicki, P. Załęcki, op. cit., s. 85–86.
5
S. Łodziński, A. Grzymała-Kazłowska (red.),
Problemy integracji imigrantów
, Wydawnictwa Uniwersytetu
Warszawskiego, Warszawa 2009 – patrz:
Wprowadzenie
,
s. 12.
6
Ibidem.
7
Za: ibidem, s. 14.
8
A. Grzymała-Kazłowska,
„Integracja” – próba rekonstrukcji pojęcia
, w:
S. Łodziński, A. Grzymała-
Kazłowska (red.), op. cit.,
s. 29–30.
3
−
kontekst normatywno-ideologiczny;
−
kontekst prawny;
−
kontekst polityczny.
Pojęciami powiązanymi z pojęciem „integracji” w terminologii socjologicznej jest
„akulturacja” i „asymilacja”
9
.
Akulturacja jest procesem przyswajania podstawowych zwyczajów i wartości kulturowych
społeczeństwa przyjmującego przez imigranta
10
. Grupa obca przejmuje centralny układ
kultury, system wartości, oferowane ideologie i style życia, umiejętności „posługiwania się
instytucjami i wytworami kultury materialnej”
11
. Andrzej Kapiszewski wyróżnia trzy rodzaje
akulturacji
12
:
−
akulturację konieczną, dotyczącą etapu osiedlenia i wymuszoną przez właściwości
nowego środowiska. Polega ona na „imitowaniu zachowań społeczeństwa przyjmującego
– nawet bez ich rozumienia […] dotyczy takich elementów, jak poznanie nowych znaczeń
i nazw, narzędzi pracy […] itp.”
13
;
−
akulturację wskazaną, obejmującą przyjęcie elementów kultury, które są korzystne dla
lepszej adaptacji, np. określonych idiomów, slangu, pewnych zwyczajów w pracy
14
;
−
akulturację pełną, obejmującą akceptację i przyjęcie nowych norm i wartości. Jak twierdzi
Andrzej Kapiszewski, akulturacja pełna z reguły zachodzi dopiero u kolejnych generacji
„obcych”, np. w toku socjalizacji pierwotnej dzieci
15
. Pozwala ona na to, „by
społeczeństwo kraju osiedlenia uznało jednostkę za »swoją« (członka
we-group
)”
16
. Nie
musi być jednak równoznaczna z uzyskaniem pełni członkostwa w społeczeństwie
przyjmującym.
9
Patrz także: Ł. Łotocki,
Obcość etniczna w perspektywie socjologiczno-politologicznej
, Oficyna Wydawnicza
ASPRA-JR, Warszawa 2009.
10
A. Rajkiewicz,
Polityka społeczna wobec procesów migracyjnych
, w: G. Firlit-Fesnak, M. Szylko-Skoczny
(red.),
Polityka społeczna
, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2007.
11
H. Kubiak,
Teoria, ideologia i polityka asymilacji
, w: H. Kubiak, A.K. Paluch (red.),
Założenia teorii
asymilacji
, Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo, Wrocław 1980, s. 17.
12
A. Kapiszewski,
Psychologiczne aspekty emigracji i asymilacji
, w: H. Kubiak, A.K. Paluch (red.), op. cit., s.
157.
13
Ibidem.
14
Ibidem.
15
Ibidem, s. 158.
16
Ibidem.
4
[ Pobierz całość w formacie PDF ]